معرفي محصولات مرتعي استان

چنانچه محصولات اصلي جنگلها و مراتع را چوب و علوفه در نظر بگيريم، در كنار اين محصولات گروهي از فرآورده ها مشتمل بر اجزاء و قسمتهاي مختلف برخي از گياهان جنگلي و مرتعي وجود دارند كه تحت عنوان محصولات فرعي جنگلي و مرتعي (محصولات غيرچوبي) شناخته مي شوند.و به آن دسته از محصولات يا فراورده هايي به غير از توليد چوب و علوفه، شامل: صمغها،مانها،گالها(محصولات فرعي حاصل از گياه)، ريشه ها، غده ها، پيازها، سرشاخه هاي هوايي، برگ، گل، ميوه و دانه(اعضاء اصلي گياه) كه داراي خاصيت داروئي،خوراكي و صنعتي باشد اطلاق مي گردد

-كشور ما ايران يكي از ممالك معدود جهان بشمار ميرود كه داراي تعداد بسيار متنوعي از گونه هاي گياهان داروئي و صنعتي در عرصه جنگلها و مراتع خود مي باشد .

تنوع شرايط جغرافيايي و زيستگاهي مختلف ايران و بخصوص خراسان جنوبي تغييرات شگرفي در جوامع گياهي اين سرزمين بوجود آورده است كه به لحاظ بهره‌وري و استفاده دارويي اين تنوع يكي از ويژگيهاي قابل توجه در استان مي‌باشد.

استان خراسان جنوبي نيز عليرغم محدوديت ها و مشكلات كه خاص استانهاي كويري كشور است داراي قابليتهاي بسيار با ارزشي كه خاص شرايط اكولوژيك منطقه است مي باشد. به دليل همين شرايط خاص و وجود ميكرواقليم هايي كه در اقليم كلي بيابان استان وجود دارد، – رويشگاههاي واجد گونه هاي بسيار باارزش جنگلي ايران- توراني را داريم، كه اين موضوع خود نشاندهنده تغييرات و تنوع گونه هاي گياهي و به لحاظ بهره وري و استفاده دارويي، اين تنوع يكي از ويژگيهاي قابل توجه در استان مي باشد.

در ارتباط با اهميت گياهان دارويي استان ذكر اين نكته قابل توجه مي‌باشد كه با توجه به اينكه اقليم استان خراسان جنوبي بياباني مي‌باشد لذا گياهان بياباني به لحاظ تحمل شرايط سخت اين مناطق داراي ويژگيهاي خاص خود بوده و خواص متعددي دارند كه با شناخت و استفاده از اين خواص، مهمترين منابع درآمد عرصه‌هاي طبيعي نيز حاصل مي‌شود. و اصولا استمرار و تداوم توليد مستلزم بهره برداري صحيح، اصولي و بهينه از منابع طبيعي تجديد شونده مي باشد.

اهم اقدامات انجام شده:

طرح احیا و بهره برداری از محصولات جنگلی و مرتعی

برنامه مدونی است که در محدوده یه یک یا چند سامانه عرفی تهیه گردیده و در ان میزان تولید،نحوه یه بهره برداری،زمان مناسب بهره برداری، احیاو توسعه رویشگاه ،نحوه یه نظارت،هزینه و درامد مشخص می شود.

 

تا کنون در استان خراسان جنوبی برای سطح ۱۷۳۲۷۱۴ هکتار، مطالعات  محصولات فرعی مرتعی در قالب ۲۷ منطقه رویشگاهی انجام شده است. از این میزان مساحت ۱۶۱۶۳ هکتار قابل بهره برداری تشخیص داده شده که وضعیت موجود بشرح زیر است:

تعداد رویشگاههای محصولات فرعی مرتعی              27 منطقه

سطح کل رویشگاههای محصولات فرعی مرتعی          1732714 هکتار

سطح قابل بهره برداری محصولات فرعی مرتعی         161630 هکتار

 

نوع محصول: وشاء (کندل)، آنغوزه شیرین، آویشن

میزان محصول برآورد شده                            262606 کیلوگرم

میزان اشتغالزایی در طي دوره                       289709 نفر روز

                                  

محصولات فرعي مرتعي داراي طرح بهره‌برداري در سطح استان:

۱- آنغوزه شيرين              Ferula assafoetida      

۲- وشاء (كندل)              Dorema ammuniacum

۳- آويشن                    Thymus transcaparis

 

محصولات فرعي جنگلي بدون طرح بهره‌برداري استان:

۱- بنه Pistachia atlantica 

۲- بادامشك Amygdalus scoparia 

 3-ارغوان

۴-ارژن amygdalus reuteri

۵-سنو fraxinuz rotundifolia

محصولات فرعي جنگلي بدون طرح بهره‌برداري استان:

۱- بنه Pistachia atlantica 

۲- بادامشك Amygdalus scoparia 

 

گياهان دارويي مرتعي استان:

۱- زیره  Bonium persicum                            

۲- آویشن Thymus trans caspicus

۳- بومادران Achillea mille folium                 

۴- ریواس Rheum ribes

۵- شیرین بیانGlycyrrhiza glabra          

۶- هندوانه ابوجهل Citrullus colocynthis

۷- اسپند peganum harmalla                        

۸- ترنجبین Alhagi comelorom

۹- درمنهArtemisia herba alba                     

۱۰- ریش بز Ephedra in termedia

۱۱- آفتاب پرستHeliotropium korassanicum 

 12- کلپوره Teucrium polium

۱۳- خاکشیر sisymberium altisimum          

۱۴- ختمی Alcea.Lavateriflora

۱۵- گونAstragalus sp                                

۱۶- چوبک sqarrosumAcanthophyllum

۱۷- کاکوتی ziziphora tenuior                    

۱۸- زوفا Nepeta bracteata

۱۹- سریش Eremurus spactabilis                     

۲۰- شکرتیغال Echinops cephalotes

۲۱- اشنان Seidlitzia rosmarianus                     

۲۲- روناس Rubia tinctorium

۲۳-پنیرک قرمز(گل بنفشه)Malva sylvestris           

۲۴- بابونهanthemis modocentra

۲۵- خارخسک Tribulus terrestris                       

۲۶- تلخه بیان sophura pacliycarpa

۲۷- شاهتره Fumaria parriflora                          

۲۸- شقایق نعمانی Anemon biflora

۲۹- ختمی Alcea officinalis                             

۳۰- پوست گردو Jugland regia

۳۱- گلرنگ Carthamus tinctorfus                  

۳۲- مورد myrtus communis

۳۳- رازیانه(بادیان) Foeniculum vulgar            

۳۴- سماق Rhus coriaria

۳۵- مخلصه Scrophularia strata                

۳۶- زنیان(اجغو-خوردونه) Carum capticum

۳۷- گلپر Heracleum persicum              

۳۸- باریجه Ferulla gomosa

۳۹- گشنیزsativumCorianderum

  تمام محصولات ياد شده فوق بصورت صنعتي و محدود توسط روستائيان برداشت مي‌شود و تا كنون مطالعاتي در خصوص توجيه اقتصادي و قابليت بهره‌برداري آن صورت نگرفته است